Kserkses- tyran i despota czy dobry władca na pokojowe czasy?

Zapewne wielu z Nas kojarzy perskiego króla królów Kserksesa jako tyrana, despotę, okrutnika i megalomana jak został on przedstawiony w słynnym filmie 300 i jego sequelu "300: Początek Imperium". Jak współczesna kultura potrafi zdegradować wyobrażenie na temat pewnych zagadnień, wystarczy spojrzeć na elitarną perską gwardię królewską- "Nieśmiertelnych", którzy zamiast nosić czarne stroje i maski samurajskie wyglądali mniej więcej tak:

Przyjrzyjmy się jednak Kserksesowi. Urodzić się miał w roku 518 p.n.e. Przyszły imperator perski był synem Dariusza Wielkiego z dynastii Achemenidów, który scementował imperium stworzone wcześniej przez Cyrusa Wielkiego (którego dokonań militarnych nie powstydziłby się sam Aleksander Macedoński). Według jednej z inskrypcji, Dariusz zwlekał z wyznaczeniem następcy spośród swoich (rzekomo) wielu synów- w końcu jednak padło na Kserksesa.

Kserkses na płaskorzeźbie z Persepolis

Jego wyprawa do Grecji jest chyba wszystkim znana- Persowie nie odnieśli większych sukcesów w walce z maluczkimi (z ich perspektywy) miastami-państwami greckimi. Dla władców olbrzymiego imperium rozciągającego się między dzisiejszą Turcją a Pakistanem walki z Grekami były wojną na peryferiach imperium, postrzeganą podobnie jak najazdy koczowniczych Saków, Scytów, Messagetów i innych ludów nękających rubieże Imperium, chociaż klęska wyprawy na Grecje pociągnęła za sobą pewne straty finansowe i prestiżowe.

Chociaż na polu militarnym Kserkses ponosił klęski, to zasłynął on jako wielki budowniczy. Znacznie rozbudował on główną stolicę Persji- Persepolis (w jęz. perskim- Parsa), której budowę rozpoczął jego ojciec, Dariusz Wielki. (Persja miała 4 stolice: Persepolis, Ekbatanę, Suzę i Babilon). Prócz tego za jego rządów większe znaczenie zyskała wczesna wersja Zaratusztranizmu, narodowej monoteistycznej (lub jak kto woli, dualistycznej) religii Persów którą wyparł dopiero islam (pomimo to zaratusztranie żyją do dziś). Na miejsce zburzonych świątyń po rebelii w Babilonii postawiono przybytki poświęcone bogowi Ahura mazda.

Jak Kserksesa oceniają historycy? Był to władca raczej przeciętny- bez wątpienia był to człowiek mający na sumieniu czyny okrutne, ale czy odstawał aż tak bardzo od innych despotów? Persowie byli najbardziej tolerancyjnym ze starożytnych imperiów- dawali dużą autonomię podbitym ludom- to oni dali wolność Żydom po okresie tzw. "Niewoli babilońskiej". A już np. tacy Asyryjczycy wycinali w pień całe narody, niszczyli miasta i masowo wysiedlali ludzi.

Moneta z czasów Kserksesa (przedstawiająca samego władcę)

Z Kserksesem związanych jest kilka ciekawostek. Podczas przeprawy z Azji Mniejszej do Europy egipscy i feniccy poddani Kserksesa zbudowali most pontonowy, który został zniszczony przez szalejący sztorm. "Za karę" kaci Kserksesa rzucili w morze rozpalone kajdany i zaczęli złorzeczyć przeciwko siłom natury- co ciekawe wkrótce po tym sztorm miał ustąpić. Kserkses jest także przedstawiony na kartach Biblii, gdzie występuje pod imieniem Achaszwerosz a biblijna Estera zostaje jego żoną.

Kserkses tuż za ojcem, Dariuszem siedzącym na tronie- relif z Persepolis